२ मंसिर, जनकपुरधाम । छठ पर्वको दोश्रोे दिन आज बर्तालुहरुले सख्खर र चामलबाट तयार पारिएको खिर र पुरीको प्रसाद चढाएर ‘खरना’ विधि सम्पन्न गरेका छन । पर्वको पहिलो दिन ‘नहाय–खाय’ सम्पन्न गरेका बर्तालुहरु आज ‘खरना’ विधी सम्पन्न गरेका छन् ।
खरनाको दिन बिहान नुहाईधुवाई गरी दिनभरि निराहार उपवास (व्रत) बसेर साँझपख सख्खरमा पकाइएको खिर कूलदेवताको कोठामा छठी माई देवीलाई चढाई बर्तालुले त्यही खिर खाने गर्दछन् । यो विधिलाई ‘खरना’ भनिन्छ । श्रद्धा, निष्ठा र आत्मशुद्धिलाई निकै ख्याल गरिने छठपर्वको ‘खरना’का दिन दिनभर उपवास बसेर माटोको नयाँ चुल्हो र माटाकै भाँडामा सख्खर, दूध र चामलको खिर पकाएर केराको पातमा राखी छठी मातालाई चढाएर मात्र बर्तालु र परिवारका अन्य सदस्यले प्रसादका रूपमा ग्रहण गर्ने चलन रहेको छ । दिनभर उपवास गर्ने बर्तालुले सूर्यास्तपछि यो विधिका साथ खरना सम्पन्न गर्ने गर्छन ।
पर्वको तेश्रो दिन भोलि अर्थात् कात्तिक शुक्ल षष्ठी तिथिमा सूर्य उपासनाको निराहार व्रत बसेका बर्तालुले पोखरी, नदी जस्ता जलाशयमा पुगेर अस्ताउँदो सूर्यलाई पहिलो अर्घ्य दिनेछन् । यसलाई मिथिलामा ‘सझुका अर्घ’ पनि भन्ने गरिएको छ । त्यसैगरी सप्तमीका दिन बिहान बर्तालुले उदाउँदो सूर्यलाई दोस्रो अर्घ्य दिएर पर्व समापन गर्ने प्रचलन छ । उदाउँदो सूर्यलाई दिइने अघ्र्यलाई ‘भोरका अर्घ’ र पारण पनि भनिन्छ ।
छठपर्वमा बनाइएका प्रसाद ठकुवा, भुसुवासहितका मिष्ठान्न परिकार इष्टजनलाई घरमै बोलाएर खुवाउने र आफन्त तथा नातेदारकहाँ पु–याउन जाने परम्परा छ । पर्वमा श्रद्धा र निष्ठाको निकै ख्याल गरिन्छ । अघ्र्य दिने पूजा सामग्रीमा बनाइने ठकुवा, भुसुवासहितका मिष्ठान्न परिकार ढिकी–जाँतोमा पिसिएको पिठोबाटै घरमै तयार गरिन्छ । यस पर्वमा बाँसको ढाकी, डग्री, माटोको कोसिया कुरबार, हाती लगायतको सामग्रीहरु चढाइन्छ । त्यस्तै प्रसादको रुपमा ठकुवा, भुसुवा, केरा, खाजा, उखु, हल्दी, अदुवा एवं विविध प्रकारको मिठाइ तथा फलफूल सूर्य देवता अर्थात दिनानाथलाई चढाउने गरिन्छ ।
अर्घ्य दिने ब्रतालु ४८ घन्टासम्म पानी पनि नखाई उपबास बस्ने गर्दछन् । छठ पर्वमा सूर्य भगवान अर्थात दिनानाथलाई अर्घ्य दिन तयार गरिने परिकारहरु अत्यन्तै नियम निष्ठापूर्वक गर्नुपर्ने भएकाले छठलाई निष्ठा र कठोर पर्वको रुपमा लिईन्छ ।
यसरी छठ पर्वको लागि एक हप्ता अगाडि देखि नै नदी तथा पोखरीका घाटहरु सरसफाई गरी सजाउने काम गरिन्छ ।
केही वर्ष पहिलेसम्म मधेशी मूलका हिन्दूले मात्र मनाउँदै आएकामा अहिले छिटफुट रुपमा मुस्लिम, पर्वते मूलका हिन्दू र इस्लाम धर्मावलम्बीले समेत धुमधामसँग मनाउन थालेकाले छठपर्व साँझा बनेको छ । अन्य धर्म समुदायका ब्यक्तिहरु अर्घय चढाईदिन हिन्दु ब्रतालुहरुलाई आग्रह गरिएको समेत भेटिन्छन । बिगत केही बर्ष देखि राष्ट्रिय पर्वको रुपमा छठलाई लिईएको छ ।
